Ekosystemy na całym świecie – w tym w Polsce – są zagrożone. Lasy, łąki, mokradła, tereny uprawne i jeziora – wszystkie naturalne obszary, od których zależy istnienie ludzkości, zbliżają się do punktu krytycznego.
W Światowy Dzień Środowiska 2024 skupiamy się na odbudowie ekosystemów lądowych, zatrzymaniu pustynnienia oraz budowaniu odporności na suszę pod hasłem “Nasza ziemia. Nasza przyszłość. Jesteśmy Re:Generacją”.
Sukces odtworzenia ekosystemów lądowych wymaga od nas wykorzystania wiedzy, determinacji i ambicji wszystkich pokoleń. Możemy być generacją, które wreszcie zawrze pokój z ziemią. Możemy być Re:Generacją.
Życie na Ziemi zależne jest od ekosystemów lądowych. Pola uprawne, lasy, łąki, sawanny, torfowiska, a nawet góry dostarczają dóbr i usług, które umożliwiają nam przetrwanie i rozwój. Podstawą ich funkcjonowania są zaś ekosystemy wodne.
Niestety, niezrównoważone produkcja i konsumpcja są przyczyną potrójnego kryzysu planetarnego, obejmującego zmianę klimatu, utratę różnorodności biologicznej oraz zanieczyszczenie środowiska. Ponad jedna piąta powierzchni Ziemi, czyli około 2 miliardy hektarów, jest zdegradowana. Około 3,2 miliarda ludzi, czyli 40% światowej populacji, cierpi z powodu degradacji gleb, 55 milionów – z powodu suszy.
Jak możemy temu przeciwdziałać?
- Zadbajmy o glebę i uprawy
Gleba to coś więcej niż tylko grunt pod naszymi stopami. Jest to najbardziej różnorodne biologicznie siedlisko na planecie (żyje w nim prawie 60% gatunków). Szacuje się, że 95% naszej żywności jest produkowane bezpośrednio lub pośrednio na glebie. Zdrowa gleba jest również największym magazynem węgla na lądzie i odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu zmiany klimatu.
Co pięć sekund gleba o powierzchni odpowiadającej jednemu boisku do piłki nożnej ulega erozji w wyniku nadmiernej uprawy i nadmiernego wypasu oraz wycinania drzew. Z kolei wytworzenie 3 centymetrów wierzchniej warstwy gleby zajmuje 1000 lat.
Oto kilka sposobów na utrzymanie zdrowej i produktywnej gleby:- bardziej zrównoważone rolnictwo, uwzględniające ochronę ekosystemów (rolnictwo regeneratywne)
- koncentracja na uprawach dostosowanych do lokalnych ekosystemów i klimatu
- zwiększenie środków na badania i rozwój nowych technologii w produkcji żywności
- wsparcie przez konsumentów produktów i marek, które pozyskują materiały w sposób zrównoważony
- zmiana diety na taką, którą zawiera produkty regionalne, sezonowe i jest bogata w składniki roślinne
- segregacja odpadów bio w celu wykorzystania ich jako kompost
- ograniczenie marnowania żywności na poziomie handlu detalicznego i usług gastronomicznych
- Wspierajmy gatunki zapylające
Prawie 75% światowych upraw zależy, przynajmniej częściowo, od zapylaczy – głównie pszczół, ale również m.in. nietoperzy, motyli, ptaków, chrząszczy. Jednakże liczebność wszystkich zapylaczy, zwłaszcza pszczół, poważnie spada – przede wszystkim z powodu intensywnego rolnictwa, pestycydów, gatunków inwazyjnych, chorób i zmiany klimatu. Jakie działania są niezbędne, by zmniejszyć presję na gatunki zapylające?
- zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza i ograniczenie stosowania pestycydów i nawozów
- zwiększenie wysiłków na rzecz ochrony i przywracania ekosystemów, będących siedliskiem dla zapylaczy – łąk, lasów i terenów podmokłych
- motywowanie i zachęcanie rolników do wspierania zapylaczy poprzez sadzenie nieinwazyjnych, przyjaznych zapylaczom roślin wieloletnich
- przywrócenie natury do miast, ograniczenie koszenia
- zapewnienie gatunkom zapylającym miejsc do gniazdowania
- sadzenie w ogrodach i na balkonach różnorodnych rodzimych gatunków kwiatów
- Zadbajmy o ekosystemy słodkowodne
Ekosystemy słodkowodne dostarczają żywność i wodę miliardom ludzi, chronią nas przed suszami i powodziami, zapewniają siedlisko niezliczonym roślinom i zwierzętom, wpływają na żyzność gleby. Niestety, zastraszającym tempie zanikają, m.in. z powodu zanieczyszczeń, zmiany klimatu, przełowienia. Co jest niezbędne, by powstrzymać ich degradację?
- inwestycja w innowacyjne i zintegrowane plany zarządzania zasobami wodnymi, które uwzględniają cały obieg wody: od źródła do dystrybucji, wykorzystania gospodarczego, uzdatniania, recyklingu, ponownego wykorzystania i powrotu do środowiska
- ograniczenie zanieczyszczeń oraz poprawa jakości i zasięgu monitorowania w celu identyfikacji źródeł zanieczyszczeń i oceny stanu ekosystemów słodkowodnych
- odtwarzanie zdegradowanych siedlisk słodkowodnych poprzez usuwanie gatunków inwazyjnych, ponowne sadzenie rodzimej roślinności i renaturyzację
- innowacje w zakresie gospodarki ściekowej
- zbieranie deszczówki
- Wspierajmy naturę w miastach
Miasta są domem dla ponad połowy światowej ludności, a ich wpływ na środowisko jest ogromny. Odpowiadają za 75% globalnego wykorzystania zasobów, produkcję 50% odpadów i co najmniej 60% emisji gazów cieplarnianych.
W miarę rozwoju miast zmienia się otaczający je świat przyrody – lasy, tereny podmokłe, pola uprawne i cieki – co może prowadzić do susz i degradacji gleby. I choć miasta często określa się mianem betonowych dżungli, wcale nie muszą one nimi być. Oto kilka sposobów na przywrócenie natury do miast.
- zielone kampusy, balkony, dachy i ogrody
- zwiększanie powierzchni i poprawa stanu lasów miejskich
- ochrona zbiorników wodnych na obszarach miejskich, takich jak jeziora, kanały, stawy i tereny podmokłe
- wprowadzenie małych zmian w naszym otoczeniu, takich jak rzadsze koszenie trawników miejskich
- inwestycje w rozwiązania oparte na przyrodzie